Hipoterapia

Wskazania do hipoterapii

• Dzieci

Zespoły neurologiczne:

1. Mózgowe porażenie dziecięce: kontrola głowy i czynna pozycja siedząca.
2. Stany po urazach czaszkowo-mózgowych.
3. Minimalne uszkodzenia mózgu (ADHD).
4. Choroby mięśni min. 3 w skali Lovetta.
5. Dzieci niedowidzące i niewidome.
6. Choroby psychiczne.

Zespoły ortopedyczne:

1. Wady postawy.
2. Skoliozy I stopnia wg Coba.
3. Stany po amputacji i wady rozwojowe kończyn.

Inne:

1. Zespoły genetyczne, np. Zespół Down`a (z obowiązkowym zdjęciem rtg – bocznym i czynnościowym odcinka szyjnego kręgosłupa).
2. Przepukliny oponowo-rdzeniowe, w zależności od wysokości uszkodzenia, obrazu klinicznego, współwystępowania wodogłowia.
3. Zespoły psychologiczne: zaburzenia emocjonalne, upośledzenia umysłowe, niedostosowanie społeczne.

• Dorośli

1. Stwardnienie rozsiane.
2. Stany po udarze.
3. Stany po urazach czaszkowo-mózgowych.
4. Uzależnienia.
5. Patologie społeczne.

Przeciwwskazania do hipoterapii

• Bezwzględne

– uczulenie na sierść, pot lub zapach konia,

– nie wygojone rany,

– nietolerancja formy leczenia przez pacjenta, np. niepohamowany lęk,

– schorzenia okulistyczne – wymagana konsultacja,

– pogorszenie stanu w zespołach neurologicznych, stanach po urazach czaszkowo-mózgowych, ADHD, chorobach mięśni,

– brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym,

– podwyższona temperatura,

– ostre choroby infekcyjne.

• Względne

– padaczka,

– upośledzenia umysłowe w stopniu głębokim,

– zaburzenia mineralizacji kości (osteoporoza),

– utrwalone deformacje i zniekształcenia, przykurcze, ograniczenia zakresu ruchu kostno-stawowego, np. zwichnięcia w stawach biodrowych.

Na czym polega specyfika hipoterapii

Koń daje wrażenie chodu ludzkiego.
Trójwymiarowy ruch grzbietu końskiego w stępie przekazywany miednicy jeźdźca jest identyczny z ruchami miednicy prawidłowo kroczącego człowieka. W tym samym czasie barki i luźno zwisające kończyny dolne również zachowują się tak, jak u idącego człowieka. Daje to możliwość nauki chodzenia “bez chodzenia”. Hipoterapia może stanowić pierwszy etap tej nauki, bądź stać się jej przełomowym momentem.

Koń zmniejsza spastyczność mięśni.
Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego może spowodować wzmożone napięcie mięśni (spastyczność), szczególnie kończyn górnych i dolnych. Podstawowym warunkiem usprawniania jest obniżenie spastyczności. Podczas hipoterapii dzieje się to automatycznie i jest możliwe dzięki:

– rozgrzaniu mięśni (temperatura ciała konia jest wyższa od temperatury ciała ludzkiego),

– rytmicznemu kołysaniu w stępie,

– przeciwstawnym skrętom biodra-barki (dysocjacji) spowodowanym ruchem konia,

– ułożeniu kończyn dolnych w trójzgięciu i odwiedzeniu podczas dosiadania konia.

Koń hamuje przetrwałe odruchy postawy.
Nieprawidłowe, mimowolne odruchy towarzyszące niektórym postaciom mózgowego porażenia dziecięcego utrudniają usprawnianie. Hipoterapia stwarza możliwość stopniowego eliminowania tych automatyzmów dzięki:

– łagodnym, kołyszącym ruchom w stępie,

– dysocjacji biodra – barki oraz trójzgięciu i odwiedzeniu kończyn dolnych,

– unikaniu drażnienia pewnych okolic ciała (np. podeszwy stopy – jazda bez strzemion), unikaniu pewnych ruchów i ułożeń dzięki przestrzeganiu zasady symetrycznego dosiadu, spokojnemu i wyciszającemu prowadzeniu terapii.

Koń przywraca zaburzoną symetrię mięśni tułowia.
Łagodne, rytmiczne, równomierne kołysanie w stępie, na przemian napina i rozluźnia mięśnie posturalne prawej i lewej strony ciała. Mięśnie napięte i przykurczone ulegają stopniowemu rozluźnieniu i rozciągnięciu. Mięśnie słabszej wiotkiej strony ulegają wzmocnieniu. Dzięki temu po pewnym okresie jazdy stępem w prawidłowym dosiadzie dochodzi do symetrycznej równowagi mięśniowej.

Koń koryguje postawę ciała.
Konieczność utrzymania prawidłowego dosiadu zmusza do aktywnego prostowania się. Wzmocnieniu ulegają mięśnie grzbietu, brzucha i obręczy biodrowej. Prowadzi to do zmniejszenia przodopochylenia miednicy. Dzięki wzmocnieniu mięśni kształtuje się nowa, prawidłowa postawa ciała.

Koń zapobiega przykurczom i ograniczeniom ruchomości w stawach.
Wspomniany łańcuch ruchów “grzbiet konia – miednica – kręgosłup – barki, kończyny jeźdźca” uruchamia rytmicznie i łagodnie kolejno wszystkie mięśnie i stawy. Hipoterapia i jazda konna zmniejsza przede wszystkim przykurcze przywodzicieli ud i ograniczenia ruchomości obręczy biodrowej.

Koń zwiększa możliwości lokomocyjne.
Osoby niepełnosprawne cierpią na ogół z powodu ograniczonych możliwości ruchowych. Siedząc na koniu, popędzając go pracą bioder, kręgosłupa – odbierają wrażenie prawidłowego chodu i mogą go ćwiczyć. Koń oddaje do dyspozycji osoby niepełnosprawnej swoje cztery, zdrowe nogi stwarzając tym samym nieograniczone możliwości lokomocyjne. Takie przeszkody jak odległość, nierówność terenu, piasek czy woda przestają istnieć. Jest to przeżycie piękne i niezapomniane.

Koń może usprawniać bardzo łagodnie.
Jest to możliwe dzięki jego specyficznej budowie i łagodnemu oddziaływaniu ruchu konia w stępie. W hipoterapii istnieje cały szereg odpowiednich ułożeń, podporów i technik asekuracji, regulujących stopień uruchamiania , wysiłku i bodźcowania organizmu. Dzięki temu hipoterapię można zaoferować nawet pacjentom ze znacznymi deficytami fizycznymi i psychicznymi.

Koń pobudza zmysły.
Dotyk końskiej sierści, łaskotanie grzywy, rozmaitość kształtów, odgłos kroków, przyjazne parskanie i mile kojarzony zapach stymulują zmysły dotyku, słuchu, wzroku i węchu. Towarzyszy temu ciągłe wytrącanie z równowagi i konieczność jej natychmiastowego odnajdywania, jeżeli nie chcemy zbyt prędko rozstać się z tym bogactwem wrażeń. Czucie głębokie (proprioceptywne) jest stymulowane przez nieustające przeciwstawne bodźce dopływające z mięśni, ścięgien i stawów całego ciała. Wszystko to niezwykle rozwija zaburzoną zdolność równoczesnego odbierania bodźców i ich kojarzenia. Dzięki temu kształtuje się poczucie własnego ciała i orientacji przestrzennej.

Koń stanowi źródło bodźców równoważnych.
Hipoterapia daje nieograniczone możliwości stopniowania i różnicowania bodźców równoważnych. Dzięki przyspieszeniom poziomym i pionowym: kołysaniu, zmianom kierunku jazd, zatrzymaniu się. ruszaniu, przyspieszaniu i zwalnianiu tempa jazdy, zastosowaniu specjalnych ułożeń, odpowiednich ćwiczeń i zabaw – ruch konia staje się potężnym generatorem bodźców równoważnych.

Koń uaktywnia.
Rytmiczne pobudzające ruchy towarzyszące jeździe konnej wzmagają wydzielanie hormonów, (szczególnie adrenaliny) stymulujących układ wegetatywny. Następuje wyraźny wzrost aktywności ruchowej, koncentracji uwagi i dobrego samopoczucia. Ma to szczególne znaczenie w terapii osób niepełnosprawnych.

Koń usprawnia pracę organów wewnętrznych.
Dzięki stymulacji układu hormonalnego i wegetatywnego , jazda konna poprawia krążenie, oddychanie, pracę jelit a nawet pracę układu odpornościowego. Działanie to jest szczególnie aktywne podczas jazdy stępem.

Koń mobilizuje i nie nudzi.
Koń Żywy i reagujący na otoczenie wymaga od osoby niepełnosprawnej aktywności, nie pozwala jej na pozostanie biernym, jak to bywa w niektórych innych formach terapii. Osoby niepełnosprawne, szczególnie dzieci poddawane żmudnemu i systematycznemu usprawnianiu często ulegają zniechęceniu i nie chcą współpracować z terapeutą. Problemu tego nie obserwujemy podczas zajęć z hipoterapii. Tutaj zaangażowanie pacjenta w terapię jest olbrzymie i nieprzemijające. Trud usprawniania staje się prawie niezauważalny, a sama terapia przez swoją atrakcyjność jest jednocześnie nagrodą. Te pozytywne emocje udaje się niekiedy przenieść na zajęcia odbywające się przed lub po hipoterapii.

Koń uczy.
Podczas zajęć z hipoterapii pacjent dzięki aktywizacji i pozytywnemu nastawieniu do współpracy z terapeutą może opanować szereg umiejętności i pojęć. Koń jest pomocny w pracy pedagoga specjalnego, psychologa, logopedy. Obcowanie z koniem i jego otoczeniem nie tylko wzbogaca wiedzę pacjenta o świecie, ale uczy go również samodzielności, odpowiedzialności i współpracy z innymi.

Koń relaksuje.
Kontakt z koniem, poddanie się jego łagodnym, kołyszącym ruchom sprzyja relaksowi i odprężeniu. Świat widziany z końskiego grzbietu jest większy i piękniejszy. Obcowanie z tym dużym, imponującym, przyjacielskim zwierzęciem ma wpływ na równowagę emocjonalną i powoduje osłabienie reakcji nerwicowych.

Koń uniwersalnym stanowiskiem terapeutycznym.
Koń może zastępować materac (szeroki zad), terapeutyczną pitkę, lub wałek (kłoda), klin (szyja), bądź drabinkę do podciągania (grzywa). Idąc stępem wprowadza pacjenta leżącego na nim na brzuchu – w ruchy zbliżone do pełzania, pacjenta opartego na łokciach i kolanach – w ruchy zbliżone do czworakowania, pacjenta siedzącego – w ruchy zbliżone do chodzenia. Nie ma innego “przyrządu”, który byłby tak uniwersalny. Siedząc na koniu łatwiej opanować pojęcia przestrzenne, schemat własnego ciała, nauczyć się liczyć do czterech (patrz nogi konia), wymawiać trudne głoski i wyrazy.

ODDZIAŁYWANIE

Hipoterapia wpływa na:

1. Kodowanie w mózgu prawidłowego wzorca chodu. Podczas ruchu konia w stępie na miednicę siedzącego prawidłowo pacjenta, przenoszony jest wzorzec ruchowy, odpowiadający kolejnym fazom chodu zdrowego człowieka. Częstotliwość przekazywanych pacjentowi trójwymiarowych impulsów, pochodzących z grzbietu końskiego, waha się od 90 do 110 na minutę.
2. Normalizację napięcia mięśniowego, niezbędną do nauki prawidłowego, czynnego ruchu. Sprzyja temu prawidłowa pozycja przyjmowana przez jeźdźca podczas jazdy, rytmiczny ruch jego ciała, naprzemienne rozluźnianie i napinanie mięśni oraz temperatura konia, która jest o około 1 stopień wyższa od temperatury człowieka.
3. Doskonalenie równowagi, koordynacji, orientacji w przestrzeni oraz poczucia rytmu. Dla dziecka nie poruszającego się samodzielnie, jazda na koniu (płynny, skoordynowany trójwymiarowy ruch) pozwala na uzyskanie świadomości położenia w przestrzeni własnego ciała, a tym samym zdobywanie doświadczenia ruchu w przestrzeni.
4. Stymulację i normalizację czucia powierzchniowego. Między innymi dzięki dotykowi ciepłej, miękkiej i gładkiej skóry konia oraz grzywy.
5. Poprawę stanu psychicznego pacjenta. Poprzez kontakt z żywym zwierzęciem dziecko zyskuje nowego przyjaciela; poznaje jego imię, uczy się współżycia z inną żywą istotą. Koń jest większy od pacjenta, ale jest mu posłuszny, co pozwala dziecku na wzrost odwagi, poczucia sukcesu, a tym samym własnej wartości. Zajęcia, w których dziecko czynnie uczestniczy, wpływają na wzrost koncentracji, samokontroli, pobudzają inicjatywę, dają lepsze zrozumienie własnych możliwości i potrzeb. Jeżeli hipoterapia jest prowadzona fachowo, zajęcia odbierane są jako zabawa.

Co daje hipoterapia?

– zmniejszenie zaburzeń równowagi,

– zwiększenie możliwości samodzielnego poruszania się,

– poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz orientacji przestrzennej,

– zwiększenie możliwości koncentracji uwagi,

– zwiększenie motywacji do wykonywania ćwiczeń,

– rozwijanie samodzielności,

– zwiększenie poczucia własnej wartości,

– relaksacja i osłabienie reakcji nerwicowych.

Zamiast materaca czy piłki

Koń może zastąpić materac (szeroki zad), piłkę, wałek, drabinę do podciągania (grzywa). Dla dziecka ciekawsze jest schylanie się do ucha konia, klepanie go po łopatce czy kładzenie się na plecach na końskim zadzie niż ćwiczenia w sali. Dla niego to zabawa, dla rehabilitanta ćwiczenia fizykoterapeutyczne. Niektórzy zaczynają od rehabilitacyjnych ćwiczeń, a później tak zakochują się w koniach, że zaczynają jeździć indywidualnie.